Page 73 - Mazowieccy Twórcy

Dzieło życia
Erwin Axer

2008 Fotografia: arch. UMWM Reżyser, eseista, pedagog, założyciel i dyrektor Teatru
Współczesnego w Warszawie. Postać nietuzinkowa, której wpływ na
jakość polskiej sztuki teatralnej jest nieoceniony.

„Nie ma historii teatru bez Axera i Axer bez sceny także nie mógłby istnieć”.
Urodził się w 1917 roku w Wiedniu, zmarł w 2012 r. w Warszawie. Dzieciństwo i młodość spędził we Lwowie.
Ukończył Wydział Sztuki Reżyserskiej w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie pod kierun-
kiem Leona Schillera w 1939 roku.

Debiutował jednoaktówką O’Neilla Księżyc nad Karybami w Teatrze Narodowym. Przed wojną zdążył jeszcze
na tej scenie przygotować operę Nędza uszczęśliwiona Kamieńskiego, Zwiastowanie Claudela i Pannę Julię
Strindberga. Przez pierwsze dwa lata wojny był reżyserem i aktorem w Polskim Teatrze Dramatycznym we
Lwowie, przez dwa następne ślusarzem. W 1942 roku, po aresztowaniu ojca, znanego adwokata, zamieszkał
w Warszawie. Wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Jako jeniec wojenny trafił do stalagu, skąd został
wysłany do kamieniołomów w górach Harzu.
Po wojnie objął dyrekcję Teatru Kameralnego Domu Żołnierza w Łodzi – od przeniesienia do Warszawy
w 1949 roku jest to Teatr Współczesny. Kierował nim do 1981 roku. Po okresie socrealizmu wystawiał dra-
maty współczesne, ale również klasykę. Najsłynniejszymi i najważniejszymi osiągnięciami Jego reżyserii są:
Kariera Arturo Ui (1962) Brechta z niepokojącą, groteskową rolą Łomnickiego, Trzy siostry Czechowa oraz
legendarne Tango Sławomira Mrożka. Z Mrożkiem prowadził też przez 40 lat ożywioną korespondencję.
Dzięki niemu polska publiczność poznała dzieła i nazwiska takich zachodnich autorów jak: Wilder, Dür-
renmatt, Frisch, Bond, Ionesco, Bernhard, Pinter. Reżyserował często również za granicą, m.in. w: Amster-
damie, Berlinie, Düsseldorfie, Hamburgu, Leningradzie, Monachium, Nowym Jorku, Wiedniu czy Zurychu.

Jako reżyser słynął z niezwykłego wyczucia detali – jedną uwagą na temat ustawienia rąk, rekwizytu czy
siły głosu potrafił zmienić sens roli i spektaklu. Teatr Axera nigdy nie był krzykliwy, medialny, podobnie jak
jego reżyseria, której silną stroną było aktorstwo – nie nazbyt ekspresyjne, raczej pozwalające domyślać się
wielkich namiętności.
Pedagog, wykładowca w warszawskiej PWST. Ukształtował kilkudziesięciu aktorów, kilkunastu reżyserów
i wychował całe zastępy widzów.
W jednym z wywiadów powiedział: „…jestem zadowolony ze swojego życia. To duże szczęście, jeżeli człowiek
może robić to, na co ma ochotę, jeżeli do tego otaczają go koledzy, których lubi i ceni.”

72