Page 25 - Szalkiem_Bitwy_Warszawskiej_falc.pdp.pds1.pdf

Przewodnik Szlakiem Bitwy Warszawskiej 1920 roku

Pismo Święte w eterze
Słowo Boże w walce z najeźdźcom
15 sierpnia 1920 roku, w dniu, w którym polskie wojska odbiły Radzymin,
polski wywiad rozszyfrował depeszę Michaiła Tuchaczewskiego przezna-
czoną dla dowódców 4 Armii. Dowódca Frontu Zachodniego odwoływał
w niej rozkaz forsowania Wisły między Toruniem a Płockiem, rozkazywał
natomiast, by wojska zawróciły i uderzyły na 5 Armię gen. Sikorskiego
walczącą pod Nasielskiem. 17 sierpnia z kolejnego przechwyconego
meldunku Polacy wywnioskowali, że rozkaz ów nie dotarł do dowództwa
bolszewickiej armii. Zdecydowano się na dywersję radiową – przez dwie
doby warszawska radiostacja nadawała z Cytadeli Ewangelię św. Jana, na
tych samych falach, na których pracowała radiostacja sowiecka. Tymczasem
wojska Sikorskiego zdobyły przewagę w boju z 3 i 15 Armią bolszewicką,
a gdy w końcu 4 Armia zawróciła, było już za późno, by zmienić wynik bitwy.

W początkach listopada 1918 r., kiedy klęska państw centralnych
była już oczywista. 11 listopada Warszawa była wolna i tego dnia
Niemcy przekazali Polakom Cytadelę. Część garnizonu Cytadeli
próbowała stawiać opór, ostatnie oddziały niemieckie poddały się
formalnie dopiero 19 listopada. Polacy przejęli po okupantach znaj-
dujące się w twierdzy znaczne zapasy broni i amunicji oraz żywno-
ści. W ten sposób ponad 80-letnia rola nadzorcy nad niepokornym
miastem, wyznaczona Cytadeli przez zaborców, dobiegła kresu.
Wraz z nastaniem II Rzeczpospolitej płynęły postulaty upa-
miętnienia dziejów X Pawilonu i związanego z nim miejsca stra-
ceń na stokach nad Wisłą. W kwietniu 1919 r. naczelnik Państwa
Józef Piłsudski podjął decyzję o utworzeniu w X Pawilonie mu-
zeum i archiwum wojskowo-historycznego oraz upamiętnieniu
miejsca straceń nad Wisłą.
W 10. rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości
w kilku celach wmurowano tablice pamiątkowe poświęcone
wybitnym więźniom X Pawilonu: Romualdowi Trauguttowi,
Józefowi Piłsudskiemu, Stefanowi Okrzei.
W odrodzonej Polsce Cytadela Warszawska znalazła się w gestii
Wojska Polskiego. W Pawilonie początkowo mieścił się areszt dla
osób podlegających sądownictwu wojskowemu, m.in. dla polskich
komunistów za ich postawę podczas wojny polsko-rosyjskiej 1919-
1920 r. oraz innych osób oskarżonych o działalność agenturalną.

23