Page 24 - Szalkiem_Bitwy_Warszawskiej_falc.pdp.pds1.pdf

Przewodnik Szlakiem Bitwy Warszawskiej 1920 roku

Krwawe oblicze Cytadeli
Wokół X Pawilonu można zobaczyć dawny dziedziniec więzienny będą-
cy miejscem spacerów aresztantów. Jest też droga straceń i Brama Stra-
ceń, przez którą wyprowadzano skazańców na miejsce egzekucji.

Cytadela, Brama Straceń – zdjęcie z 1922 roku

Z rokiem 1920 i drogą do Niepodległej związana jest sta-
ła wystawa „Więźniowie X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej”,
która poświęcona jest najzacieklejszym polskim działaczom
politycznym, więźniom X Pawilonu Cytadeli, ukazanym na tle
historii obiektu i historii Warszawy.
Większość tych przymusowych „mieszkańców” Cytadeli to
osoby walczące o niepodległość: działacze organizacji kon-
spiracyjnych i partii politycznych, uczestnicy powstań i róż-
nych wystąpień antycarskich, działający na ziemiach Króle-
stwa Polskiego.
Był wśród nich i Marszałek Piłsudski, a jedna z cel, stano-
wiąca wyodrębnioną część ekspozycji, ukazuje fragment jego
biografii. Trafił tu nieprzypadkowo. Jako czołowy przywódca
PPS i redaktor „Robotnika” został osadzony, wraz z żoną Marią,
18.04.1900 r., po wykryciu drukarni tego pisma w jego ówcze-
snym mieszkaniu w Łodzi. Prezentowane materiały ilustrują
aresztowanie Marszałka, pobyt w X Pawilonie, przebieg śledz-
twa, okoliczności związane z symulowaniem przez niego cho-
roby psychicznej, co miało mu pomóc w wydostaniu się z wię-
zienia i wreszcie, rok po osadzeniu w Cytadeli (14.05.1901),
przewiezienie go na „leczenie” do szpitala w Petersburgu,
z którego znacznie łatwiej było uciec.

22